Zaman Körlüğü: Belirtileri, Nedenleri ve Başa Çıkma Yöntemleri

Eğer zamanın ne kadar geçtiğini fark edemiyorsanız ya da sık sık zamanı kaçırıyorsanız, zaman körlüğü yaşıyor olabilirsiniz. Zaman körlüğü olan kişiler çoğunlukla verilen sürelerin sonuna kadar iş bitirmekte, toplantılara ya da randevulara zamanında yetişmekte ya da bir işten diğerine geçmekte zorlanırlar.

Herkes zaman körlüğü yaşayabilse de, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan kişiler arasında çok yaygındır. Zaman körlüğünün resmi bir tanı olmadığının altını çizmek gerekir, ancak bazı araştırmacılar DEHB için tanı kriterleri arasına dahil edilmesi gerektiğini düşünmektedirler. Zaman körlüğü yaşamın bazı süreçlerini zorlaştırsa da, zamanı daha etkili bir şekilde yönetmenize yardımcı olmak için kullanabileceğiniz ipuçları vardır.

Zaman Körlüğünün Belirtileri

Çoğu insan verilen sürelerin sonuna kadar iş bitirmek, bir programa bağlı kalmak ve zamanında görünmek ister. Ancak zaman körlüğü olan kişiler bu hedefleri gerçekleştirmekte zorlanırlar. Bu, tembel, sorumsuz veya motivasyonsuz oldukları için değildir. Bunun yerine, zaman körlüğü, beyinlerinde zamanın geçişini tanımayı zorlaştıran gerçek bir kopukluğun sonucudur. Sıklıkla zamanın nasıl geçtiğini unutuyorsanız, şu belirtilere dikkat edin:

• Bir projeye aşırı odaklanmak ve zamanı unutmak
• Zamanı kaybettiğinizi hissettiğinizde dürtüsel kararlar almak
• Bir programa uymak ya da ona sadık kalmakta zorlanmak
• İşleri son ana kadar ertelemek ya da ötelemek
• Görevleri doğru sırada düzenleyememek
• Uzun vadeli düşünmeden anlık ve kısa vadeli kazanımlara odaklanmak
• Bir etkinliğe uzun saatler varken verimsiz olmak
• Bir görev için gereken zaman miktarını doğru bir şekilde tahmin etmekte zorlanmak
• Daha önce bir proje veya etkinlik için ne kadar zaman harcadığınızı tahmin etmekte güçlük çekmek
• Bir olayın veya faaliyetin ne kadar önce gerçekleştiğini tahmin etmekte sorun yaşamak

Zaman Körlüğünün Nedenleri

Uzmanlar zaman körlüğünün kesin nedenini bilmese de, birçoğu bunun beynin ince zaman değişikliklerini ve diğer duyusal detayları nasıl işlediğiyle ilgili olduğunu düşünmektedir. Birkaç araştırmacı, zaman körlüğünün genellikle DEHB, otizm ve travmatik beyin hasarları gibi çeşitli nörolojik durumlarla ilgili olduğuna inanmaktadır.

Araştırmacılar, birisinde zaman körlüğü olduğunda, bunun onun beyin kimyasından dolayı olduğunu savunuyorlar. Örneğin, zamanı algılama ve tahmin etme yeteneği, beynin birkaç bölgesinde, prefrontal korteks (karar verme, hafıza ve konuşmayı da kontrol eden beynin bir parçası) dahil olmak üzere daha düşük bir aktivite seviyesiyle ilişkilendirilir. Dopamin seviyelerini (beyindeki kimyasal bir haberci) bozan tıbbi durumlar da zaman körlüğüne katkıda bulunabilir.

Zaman Körlüğü Tanısı

Zaman körlüğü spesifik bir tanı olmasa ve hatta Psikiyatri Birliği’nin yayımladığı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, 5. Sürüm’de (DSM-5) DEHB’nin bir belirtisi olarak kabul edilmese de, araştırmacılar bunun DEHB’li kişilerde önemli bir özellik olabileceğine inanıyorlar.

Aslında, bazı araştırmacılar, özellikle DEHB’li kişiler zamanı bu koşula sahip olmayanlardan çok farklı algıladığı için, zaman körlüğünün DEHB için tanı kriterlerinin bir parçası olması gerektiğini önerdiler. Hatta bazı araştırmacılar, DSM-5’in sonraki revizyonuna dahil edilmesi gerektiğini önerdi.

Sağlık uzmanınızda DEHB olabileceğinden şüphelenirse veya zaman körlüğü belirtileri gösterirseniz, resmi bir teşhis koymak için muhtemelen sizi birkaç değerlendirme yapacak bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirecektir. Test sırasında, bir ruh sağlığı uzmanı yetişkinlerde dikkatsizlik, hiperaktivite veya dürtüselliğin en az beş farklı belirtisini veya özelliğini arayacaktır.

Bir tanı koymak için, sağlayıcınız DEHB semptom kontrol listelerini, davranış derecelendirme ölçeklerini ve genel işleyişinizin ayrıntılı bir geçmişini kullanacaktır. Bazı sağlayıcılar, öğrenme güçlüğünü ortadan kaldırmak için bilişsel yeteneğinizi ve akademik başarınızı da değerlendirebilir.

Şunu unutmayın: DEHB, kısa bir ofis ziyaretiyle veya sadece kişiyle veya aile üyeleriyle konuşarak doğru bir şekilde teşhis edilemez. Bunun yerine, tanısı ve tedavisinde eğitim almış bir profesyonelin yapacağı haftalar sürebilecek tam bir diyagnostik değerlendirme gerektirir.

Zaman Körlüğünü Yönetme İpuçları

Zaman körlüğü hayatınızın birçok alanını etkileyebileceğinden, zamanınızı daha etkili bir şekilde yönetmenin yollarını bulmak önemlidir. Özellikle faturalarınızı zamanında ödemekte, çocuklarınızı aktivitelerinden almada, okul ödevlerini teslim etmekte veya iş projelerini son teslim tarihlerinde tamamlamakta zorlanıyorsanız bu daha da büyük önem taşır. İşte zaman körlüğünü daha iyi yönetmenize yardımcı olmak için deneyebileceğiniz birkaç teknik:

Hatırlatıcılar ve alarmlar kullanın: Tüm cihazlarınızda senkronize olan bir elektronik takvim bulundurun. Ardından, bir etkinlik veya toplantıya hazırlanmaya başlamanız gerektiğinde bir alarm veya zamanlayıcı ayarlayın. Gecikmeleri veya dikkatin dağılmasını hesaba katmak için kendinize bir zaman tamponu veya fazladan 30 dakika vermeyi düşünün.

Müzik dinleyin: Çalışırken veya okul ödevi yaparken enstrümantal arka plan müziğini açın. Araştırmalar, müziğin insanların odaklanmasına yardımcı olabileceğini göstermiştir. Ancak DEHB’li kişiler için onların zamanı algılamasına da yardımcı olabilir. Müzik, başka bir görev yaparken beyninizin zamanı takip etmesini bile teşvik edebilir.

Pomodoro yöntemini kullanın: Bu zaman yönetimi aracı, çalışmayı 25 dakikalık bölümlere böler ve 25 dakika bittikten sonra beş dakikalık aralar verir. Dört iş bölümü tamamlandıktan sonra, 15 ila 30 dakika daha uzun bir ara verebilirsiniz. Bu zaman yönetimi yaklaşımı, elinizdeki göreve odaklanmanıza izin verir, ancak aynı zamanda zamanın izini kaybetmenize neden olabilecek aşırı odaklanmayı da önleyebilir.

Beyninizin zamanı tanımasına yardımcı olun: Zamanı daha iyi anlamayı öğrenmenize yardımcı olması için belirli aralıklarla (her 30 dakikada bir) çalan zamanlayıcılar veya alarmlar ayarlayın. Ayrıca, görevinize başladığınızdan bu yana ne kadar zaman geçtiğini gösteren dizüstü bilgisayarınızda veya cep telefonunuzda görsel bir zamanlayıcı da kullanabilirsiniz.

Destek alın: Zamanınızı yönetmeyi öğrenmenize yardımcı olacak bir koçun yardımını almak veya DEHB’li kişilerle çalışma konusunda eğitim almış bir ruh sağlığı uzmanından yardım istemek fark etmez, ana nokta, dışarıdan bakım alıyor olmanızdır. Ek olarak, bilişsel davranışçı terapinin (popüler bir tür konuşma terapisi) zaman körlüğü dahil olmak üzere DEHB’nin temel belirtilerini iyileştirmeye yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır.

Zaman Körlüğü ile Yaşamak

Zaman körlüğü olan kişiler için zamanı tanımak veya işlerin ne kadar sürdüğünü belirlemek her zaman sezgisel değildir. Bu nedenle, geç kalmak, çok erken varmak (geç kalma korkusundan dolayı), işleri ertelemek, son teslim tarihlerini kaçırmak veya aşırı yüklenmek çok sık yaşanan olaylardır.

Aslında, araştırmacılar vücudunuzun zamanı takip etmek için kullandığı dahili saatin çalışma belleğinize bağlı olduğunu düşünüyorlar. Ancak bu düzgün çalışmazsa, zamanın takibi bir zorluk haline gelir. Bu da bazı insanları zamanı yönetemedikleri için kendileri hakkında olumsuz konuşmaya sevk edebilir. Özellikle DEHB’li kişilerin olumsuz iç konuşmalar yapma olasılığı daha yüksektir.

Ancak tüm bu olumsuz düşüncelerin sonuçları vardır. Çok fazla olumsuz iç konuşma, durumu daha da kötüleştirebilir ve depresyona, endişeye veya umutsuzluk duygularına yol açabilir. Bir çalışma, DEHB’li kişilerde intihar riskinin bu hastalığa sahip olmayanlara göre %30 daha fazla olduğunu bulmuştur.

Ayrıca, DEHB’li veya zaman körlüğü olan kişilerin bu hastalığa sahip olmayan kişilere göre daha fazla iş değişikliği yapması da alışılmadık bir durum değildir. Çoğu zaman, bu iş kayıpları, zayıf zaman yönetimi becerileri, kronik geç kalma veya proje teslim tarihlerini kaçırma nedeniyle gerçekleşir.

Bunların olmasını önlemeye yardımcı olmak için yapılması gereken ilk şey, zaman körlüğünün sizin hatanız olmamasına rağmen, zamanı daha etkili bir şekilde yönetmenize yardımcı olabilecek stratejiler olduğunu bilmektir. Durumunuzu nasıl yöneteceğinizi öğrenmek sadece biraz pratik ve kararlılık gerektirir. Bu nedenle, destek için sevdiklerinize yaslanabilir ve profesyonel ipuçları için bir ruh sağlığı uzmanına ulaşabilirsiniz. Bunu yapmak, olumsuz sonuçlar riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir.

Son Söz

Zaman körlüğü, zamanın geçişini tanıyamamak demektir. Zaman körlüğüyle, etkinliklere zamanında varmakta, önemli projeleri ertelemekte veya bir görev üzerinde odaklanırken zamanı kaçırmakta zorluk çekebilirsiniz. Zaman körlüğüne sahip olmak, hayatınızı ve bir programa veya rutine bağlı kalma yeteneğinizi önemli ölçüde etkileyebilir. Neyse ki, zaman yönetimi stratejileri ve bir ruh sağlığı uzmanıyla çalışmak, zamanı etkili bir şekilde yönetmenize ve yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olabilir.

Zaman Körlüğü Hakkında Sıkça Sorulan Sorular