Kalıcı Depresif Bozukluk (Distimi) Genel Bakış

Kalıcı depresif bozukluk (KDB), eskiden distimi olarak bilinen, daha hafif seyirli ancak daha uzun süreli bir depresyon türünü tanımlayan bir ruhsal bozukluk türüdür.

Bu tanı, hafiften şiddetliye uzanan bir spektruma işaret eder. Fakat en şiddetli haliyle bile majör depresif bozukluk kriterlerini karşılamaz. Esasen, majör depresif bozukluğa göre daha az belirtiyle seyreden uzun süreli bir depresyon halidir.

Kalıcı Depresif Bozukluk ve Distimi

2013 yılında yayınlanan “Ruhsal Bozuklukların Tanı ve İstatistik El Kitabı” (DSM-5)’nin 5. baskısında, distimi ve kronik majör depresif bozukluk, “kalıcı depresif bozukluk (distimi)” adı altında yeni bir tanı olarak birleştirildi. Bu tanı değişiklikleri, “kronik” majör depresif bozukluk ile eskiden distimi bozukluğu olarak bilinen tanı arasında bilimsel veya klinik açıdan anlamlı bir farklılık olmadığını yansıtmak için yapıldı.

DSM’nin en son versiyonu 2022’de yayınlandı ve metinde bazı revizyonlar yapıldı (DSM-5-TR). Bu revizyonlar arasında, PDD tanısını takip eden “(distimi)” ibaresinin kaldırılması da yer alıyor. Amerikan Psikiyatri Derneği, tanı kriterlerinde yeterince değişiklik yapıldığını ve “(distimi)” ibaresini tutmanın “yanıltıcı ve kafa karıştırıcı” olabileceğini açıkladı.

Distimi kelimesi, “kötü” anlamına gelen “dys” ve “zihin” veya “duygular” anlamına gelen “thymia” olmak üzere Yunanca kökenli iki kelimeden oluşur. Distimi terimi, kronik bir depresyon durumunu ifade eder.

Kalıcı Depresif Bozukluğun Belirtileri

Kalıcı depresif bozukluğun (KDB) belirtileri majör depresif bozukluğa (MDD) oldukça benzerdir. Ancak, majör depresyon için belirlenen kriter listesinde daha geniş bir semptom yelpazesi mevcuttur. MDD’de dokuz belirtiden beşinin, KDB’de ise yediden üçünün olması gerekir.

KDB’nin ana belirtisi, hemen hemen her gün görülen hüzünlü veya depresif bir ruh halidir. Çocuklarda bu duygu hali kendini sinirlilik olarak gösterebilir.

Depresif/sinirli ruh hali ek olarak, aşağıdakilerden en az ikisi mevcuttur:

• İştah değişiklikleri (az yeme veya aşırı yeme)
• Uyku sorunları (yetersiz veya aşırı uyku)
• Enerji eksikliği veya yorgunluk
• Düşük öz saygı
• Umutsuzluk veya kendini sıkışmış hissetme
• Konsantre olma güçlüğü veya karar vermede zorluk

MDD kriter listesinde yer alan ancak KDB’de bulunmayan ek belirtiler şunlardır:

• Çoğu aktiviteye, hatta tümüne, karşı ilgi kaybı veya zevk alamama hissi
• Psikomotor belirtiler (huzursuzluk veya yavaşlamış hareketler)
• Değersiz hissetme ve/veya aşırı suçluluk duyma
• Tekrarlayan ölüm düşünceleri veya intihar düşünceleri

Kalıcı Depresif Bozukluğun Zaman Çerçevesi

Kalıcı depresif bozukluğun (KDB) belirtileri kroniktir, yani kişiler en az iki yıllık bir süre boyunca çoğu gün depresif bir ruh hali yaşarlar. Çocuklar ve gençlerde bu süre bir yıla düşer. Yetişkinlerdeki bu iki yıllık süreçte, iki aydan fazla bir süre boyunca semptomlardan arın olmak mümkün değildir.

MDD’de daha fazla semptom görülse de, süre daha kısadır. Majör depresyon tanısı, en az iki hafta süren semptomları gerektirir; ancak genellikle birkaç ay sürer. Kişilerin çoğunluğu (%80) bir yıl içinde tamamen iyileşir.

MDD hastaları tamamen iyileşebilir ve bir daha asla majör depresyon epizodu yaşamayabilir. Ancak, bir MDD epizodu, ileride KDB ve/veya tekrarlayan majör depresyon epizodları geliştirmek için bir risk faktörüdür.

Kalıcı depresif bozukluğu tanı kriterlerini karşılayan bir kişi aynı zamanda majör depresif epizodlar da yaşayabilir. Ancak, majör depresif epizod sona erdiğinde, kişi tamamen iyileşmek yerine, kronik depresyonun daha hafif önceki haline döner. KDB ve MDD’nin bu birlikte görülmesine bazen “çifte depresyon” denir.

Başlangıç Yaşı

Kalıcı depresif bozukluğu (KDB) ile majör depresif bozukluk (MDD) arasındaki bir diğer ayrım ise başlama yaşlarıdır. KDB’nin belirtileri genellikle çocukluk, ergenlik veya genç yetişkinlik yıllarında ilk kez ortaya çıkar. MDD ise ergenlikten sonra ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir ve erken yetişkinlikte zirveye ulaşır, ancak yetişkinliğin herhangi bir döneminde görülebilir.

Kalıcı Depresif Bozukluğun Nedenleri

Diğer depresyon türleri gibi, kalıcı depresif bozukluğun (KDB) kesin nedeni bilinmemekle birlikte, rol oynadığı düşünülen bir dizi faktör vardır:

• Kişilik Yapısı: KDB’li kişilerde genellikle daha yüksek düzeyde olumsuz duygular görülür. KDB ile birlikte sıklıkla borderline kişilik bozukluğu da teşhis edilir.

• Çevresel Faktörler: Ebeveyn kaybı veya ayrılığı, çocukluk çağı zorlukları, uzun süreli stres, yas, yaşamda önemli değişiklikler ve travma gibi durumsal faktörler.

• Genetik: Araştırmalar, yakın aile üyelerinde depresyon öyküsü olan kişilerin depresyon geliştirme riskini iki katına çıkardığını göstermektedir.

• Beyin Kimyası: Beyindeki nörotransmitterlerin (serotonin, norepinefrin veya dopamin) dengesi depresyonun başlangıcında rol oynayabilir. Uzun süreli stres gibi bazı çevresel faktörler aslında bu beyin kimyasallarını değiştirebilir.

Bu faktörler çoğu durumda etkileşerek depresyon geliştirme riskini artırır.

Kalıcı Depresif Bozukluk Tanısı Nasıl Konulur?

Kalıcı depresif bozukluğu (KDB) veya herhangi bir depresyon türü için laboratuvar testi yoktur. Depresyon belirtileri yaşıyorsanız, doktorunuz semptomlarınızı ve tıbbi geçmişinizi değerlendirecektir. Belirtilerin niteliği, ciddiyeti ve süresi hakkında sorular sorulacaktır.

Doktorunuz, semptomlarınıza neden olabilecek herhangi bir tıbbi hastalığı dışlamak için fiziksel muayene yapabilir ve kan tahlilleri isteyebilir. KDB tanısı alabilmek için doktorunuz, belirtilerinizin ilaç veya alkol kullanımı, tıbbi bir durum veya başka bir psikolojik bozukluk ile daha iyi açıklanamayacağını tespit etmelidir.

Kalıcı depresif bozukluğu tanısı almak için doktorunuz, daha önce bahsedilen süre gereksinimlerini de içeren DSM-5-TR’de belirtilen tanı kriterlerini karşılayıp karşılamadığınızı kontrol edecektir.

Son olarak, semptomlarınızın günlük yaşam aktivitelerinizde önemli sıkıntıya veya işlev kaybına yol açması gerekir.

KDB teşhisi bazen zor olabilir çünkü semptomlar o kadar uzun sürer ki, birçok kişi semptomlarının aslında tedavi edilebilir bir durumun sonucu olmaktan ziyade kişiliklerinin bir parçası veya “kim olduklarının” bir göstergesi olduğuna inanmaya başlar. Ya da bu duyguları sadece bir rutine saplanmış olmak olarak değerlendirebilirler.

Kalıcı Depresif Bozukluk Tedavisi

Kalıcı depresif bozukluğun (KDB) tedavileri, diğer depresyon türleri için kullanılan tedavilere benzer. Genel olarak, psikoterapi ve ilaçların birlikte kullanımı en etkili yöntemdir.

Konuşma Terapisi

Psikoterapi, farklı teknikleri içerebilir ancak en sık kullanılanlardan ikisi bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve kişilerarası terapi (KİT)’dir.

• BDT: Bu terapi türü, depresyon duygularına yol açan olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamayı ve değiştirmeyi öğrenmeye odaklanır.

• KİT: Bu terapi BDT’ye benzerdir ancak ilişkilerdeki ve iletişimdeki sorunları tespit etmeye ve başkalarıyla nasıl ilişki kurduğunuzu ve iletişim kurduğunuzu geliştirmenin yollarını bulmaya odaklanır.

İlaç tedavisi

KDB tedavisinde reçete edilebilen farklı antidepresan türleri vardır:

• Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar): Bu ilaçlar fluoksetin (Prozac) ve sertralin (Zoloft) içerir. SSRI’lar, beyinde serotonin seviyelerinin kullanılabilirliğini artırarak ruh halini iyileştirmeye ve düzenlemeye yardımcı olur.

• Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’lar): Bu ilaçlar duloksetin (Cymbalta) ve desvenlafaksin (Pristiq) içerir. SNRI’lar, beyinde serotonin ve norepinefrin seviyelerinin kullanılabilirliğini artırarak çalışır.

Kızılcık otu gibi bitkisel takviyelerin hafif ila orta dereceli depresyon vakalarında yardımcı olduğu bildirilmektedir. Kızılcık otu ve diğer doğal tedavi seçenekleri bazı depresyon hastaları için işe yarasa da, doktorunuzla konuşmadan asla herhangi bir takviye almanız önemli değildir.

Kalıcı Depresif Bozuklukla Başa Çıkma

Kalıcı depresif bozuklukla (KDB) başa çıkmanıza yardımcı olabilecek bir dizi yöntem vardır. Bu tür bir depresyon kronik olduğundan, yaşam tarzı değişikliklerini ve öz bakımı tıbbi tedavilerinizle birlikte yürütmek faydalı olabilir. Terapi ve ilaç kullanımını tamamlayacak bazı yöntemler şunlardır:

• Alkol ve diğer maddelerden uzak durun: Alkol ve sigara gibi maddeler depresyon semptomlarını kötüleştirebilir.

• Günlük rutin oluşturun: Gününüzü yapılandırmanıza ve dengelemenize yardımcı olacak günlük rutinler oluşturun. Bu, uyku düzeninize ve genel olarak ruh halinize olumlu katkı sağlayabilir.

• Sağlıklı beslenin: Yediğiniz yiyecekler ruh halinizi etkileyebilir. Dengeli ve besleyici bir beslenme düzeni benimsemek enerji seviyenizi yükseltebilir ve genel sağlığınızı iyileştirebilir.

• Düzenli uyku uyuyun: Yeterli ve düzenli uyku, ruh sağlığı için gereklidir. Uyku rutini oluşturmaya çalışın ve her gece yaklaşık aynı saatte yatıp kalkmaya özen gösterin.

• Düzenli egzersiz yapın: Egzersiz, depresyon belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilecek doğal bir ruh hali yükselticidir. Haftada birkaç kez düzenli olarak egzersiz yapmak enerji seviyenizi artırabilir, stresi azaltabilir ve uyku kalitenizi iyileştirebilir.

• Sosyalleşin: Arkadaşlarınızla plan yapın ve evden çıkın. Sosyal etkileşim, ruh halinizi iyileştirebilir ve yalnızlık hissini azaltabilir.

• Stres yönetimi tekniklerini öğrenin: Derin nefes egzersizleri, yoga, meditasyon veya günlük tutmak gibi stres yönetimi tekniklerini öğrenin ve bunları düzenli olarak uygulayın.

Depresyon halindeyken bu aktivitelerden bazılarını yapmak zor olabilir. Ancak mücadele etmeniz gerekse bile, her şeyi mükemmel yapmak zorunda olmadığınızı unutmayın. Küçük değişiklikler bile ruh halinizde ve düşünce yapınızda olumlu etki yaratabilir. Örneğin, küçük hedeflerle başlayıp zamanla bunları yavaş yavaş büyütebilirsiniz.

Çok hafif depresyon semptomları bile, özellikle uzun süre devam ettiğinde, işlevselliğinizi ve yaşamdan keyif almanızı olumsuz etkileyebilir. Neyse ki, kalıcı depresif bozukluk için sağlığınızı ve genel refahınızda büyük bir fark yaratabilecek etkili tedaviler mevcuttur. Doktorunuzla nasıl hissettiğiniz hakkında konuşun ve sizin için doğru olan tedavi seçeneklerini birlikte değerlendirin.

Son Söz

Kalıcı depresif bozukluk, uzun süreli ve zayıflatıcı bir durumdur. Ancak, yalnız olmadığınızı ve bu durumla başa çıkmanıza yardımcı olacak birçok yöntem olduğunu unutmayın. Tıbbi tedaviler, yaşam tarzı değişiklikleri ve kişisel bakım, KDB ile mücadelede ve yaşam kalitenizi iyileştirmede önemli rol oynayabilir.

Unutmayın:

• Yardım istemekten çekinmeyin: Doktorunuz, terapistiniz ve sevdikleriniz size destek olmak ve bu süreçten geçmenize yardımcı olmak için buradadır.

• Kendinize karşı sabırlı olun: İyileşme zaman alır. Küçük adımlarla ilerleyin ve her adımda kendinizi motive edin.

• Umutlu olun: Kalıcı depresif bozukluk tedavi edilebilir bir durumdur. Doğru tedavi ve destekle semptomlarınızı kontrol altına alabilir ve daha mutlu ve tatmin edici bir yaşam yaşayabilirsiniz.

Kalıcı Depresif Bozukluk Hakkında Sıkça Sorulan Sorular